Bartolin Kisti Nedir?
Kasım 10, 2022
Non-İnvaziv Prenatal Tanı Nedir?
Kasım 11, 2022Bartolin Kisti Nedir?
Kasım 10, 2022Non-İnvaziv Prenatal Tanı Nedir?
Kasım 11, 2022
Çikolata Kisti Nedir?
Çikolata Kistleri yumurtalıklarda ortaya çıkan ve içerisinde normalde uterusun yani rahimin içerisini kaplayan endometrium tabakasına ait hücreler barındıran kistik yapılardır. Rahimin çevresini kaplayan ve endometrial hücreler denilen hücreler rahmin dışında karın zarı üzerinde rahimin bağları üzerinde ya da tüpler üzerinde de bulunabilmektedir. Bu durumda hastalık endometriozis olarak isimlendirilmektedir. Benzer şekilde rahimin iç duvarını oluşturan endometrial hücrelerin rahîm duvarının içerisinde bulunmasına da ‘’adenomyozis’’ adı verilmektedir. Endometriyozis odaklarında ve çikolata kistinde yapılan histopatolojik incelemelerde endometriyum hücrelerine ait tüm yapılar (gland ve stroma) görülmektedir.
Görsel-1: Çikolata kistleri.
Normalde rahimin yani uterusun içerisini döşeyen hücrelerin neden rahmin dışında yumurtalıkta, karın zarında, tüplerde hatta göz, akciğer, barsak ve hatta beyin gibi uzak organlarda görüldüğü hususu net olarak ortaya konulabilmesi değildir. Endometriozis ya da endometrioma (çikolata kisti) gelişimi ile ilgili halen elimizde birkaç teori mevcuttur. Bunlardan biri adet kanaması sırasında kanamanın bir kısmının tüplerden geriye doğru akışıdır. Bu teori olgulardan sadece bir kısmını açıklayabilmektedir. Uzak organlardaki endometriozis olgularını açıklayamamaktadır. Diğer teoriler de kısmen desteklenmekte kısmen de desteklenmemektedir. Bu nedenle endometriozis ya da çikolata kistlerinin gelişimleri ile ilgili bilgiler henüz sonuca ulaşmamızı sağlayamamaktadır ve etyopatogenezini açıklamak için çalışmalar devam etmektedir.
Çikolata Kisti Belirtileri Nelerdir?
Çikolata kistleri ya da başka bir ifade ile endometriyomalar yumurtalıkta büyüyen kistik yapılardır. Bu kistlerden bazıları sessizce yumurtalıkta büyümekte, herhangi bir şikayete neden olmamakta ve tesadüfen başka nedenlerle bakılan ultrasonografi ya da MR gibi testlerle tanınmaktadır. Çikolata kistlerinin bazıları ise özellikle başka yerlerde endometriozis varlığı durumlarında menstrüasyon yani adet görme sırasında ağrıya neden olmaktadır. Özellikle ilk adetleri ağrısız olduğu halde sonradan adet sancısı (dismenore)olanlarda endometriozis ya da çikolata kistlerinden şüphelenmek yerinde olacaktır. Çikolata kistleri ve beraberinde endometriozis olgularında görülen bir diğer şikayet cinsel ilişki sırasında hissedilen ağrı (disparani)dir. Yerleşim yerine göre endometriozis defekasyon yani dışkılama sırasında ağrıya da neden olabilmektedir. Çikolata kisti olan hanımların önemli bir kısmında görülen yakınma da kısırlık yani infertilitedir. Endometriozisin nasıl bir mekanizma ile kısırlığa neden olduğu tam olarak anlaşılabilmiş değilse de, bu olgularda var olan yapışıklıklar nedeniyle tüplerden geçişin olumsuz etkilenmesi, endometriyozis olgularında karın zarındaki bağışıklık sistemine ait mekanizmalardaki değişiklikler kısırlık nedeni olarak öne sürülen nedenlerdir.
Çikolata Kisti Tanısı Nasıl Konulur?
Çikolata kistlerinin tanısı yukarıda anlatılan şikayetleri olan ya da olmayan hastalarda bakılan ultrasonografi ile konulabilir. Ultrasonografide yumurtalıklardan birinde ya da bazen her ikisinde, içerisindeki sıvının ekojenitesi neredeyse kendisine spesifik olan kistler görülür. Bu durum her ne kadar çikolata kistlerinin tanısında oldukça yardımcı ise de esas ve kesin tanı bu kistlerin çıkartılarak patolojik incelemeye tabii tutulmasından sonra konulabilir. Özellikle ilk adetleri ağrısız olduğu halde sonraları adet sancısı çeken hanımlar, cinsel aktivite ya da dışkılama sırasında ağrı şikayeti olanlar, karında şişlik ve dolgunluk ile birlikte sürekli kasık ağrısı şikayeti olanlar ve gebe kalmak istediği halde gebe kalamayan (infertil) hanımlar çikolata kisti ya da endometriozis açısından ileri inceleme gerektiren bireylerdir. Bu hastalarda jinekolojik muayenede kasıklarda hassasiyet, rahmin arkasında nodüler yapılar, kasıklarda dolgunluk ve bakılan ultrasonografide yumurtalıklarda içerisindeki ekojenitesi neredeyse spesifik kistlerin görülmesi çikolata kisti tanısında yardımcı bulgulardır. Ultrasonografinin güvenilirliği yüzde yüz olmayıp, içine kanama olmuş basit kistler ya da başka kistik yapılar ile çikolata kistlerinin ayrımı tam yapılamamaktadır. Kesin tanı ancak laparoskopi (kapalı ameliyat) ya da laparotomi (karın açılarak) kistin çıkarılması ve patolojiye gönderilmesi, patolojiye gönderilen materyallerde rahimin içini döşeyen endometrium bez (gland) ve stroma yapılarının görülmesi ile konulur. Laparoskopi ya da laparatomi çikolata kisti ile birlikte endometriozis olup olmadığının da tanınmasına imkan sağlar. Laparoskopi sırasında rahim ağzından verilen sıvının tüplerden geçip geçmediği (yani tüplerin açık olup olmadığı) da anlaşılabilir. Bu işlem kromopertubasyon olarak adlandırılmaktadır. Çocuk isteği olan olguların yönetiminde bu işlem de oldukça yararlıdır ve tüplerin açık olup olmadığı aynı seansta anlaşılabilir. Ayrıca yapışıklıklar nedeniyle tüplerde yapışıklık varsa tüplerin de açılması aynı ameliyat sırasında sağlanabilir.
Çikolata Kisti Nasıl Tedavi Edilir?
Çikolata kistleri ya da endometriozis olgularının yönetimi genellikle hastalar bireyselleştirilerek yapılmaktadır. Endometriozis olgusunda hastayı hekime getiren esas neden ağrı ise ağrıya yönelik tedavi planlamak yerinde olacaktır. Esas sorun çocuk isteği olduğu halde gebe kalamama ise ona yönelik bir tedavi planlanacaktır. Endometriozis olgularında ağrı ile mücadele için non steroid anti inflamatuar (NSAID) ilaçlar denilen ilaçlar ağrının tedavisinde ilk tercih edilen ilaç grubudur ve hastaların çoğu bu ilaçları daha önceden kullanmış olarak hekime gelmektedirler. Ara vermeden kullanılan doğum kontrol hapları, endometriozis tedavisi için üretilmiş ve piyasaya sunulmuş özel ilaçlar da ağrı tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Ağrı tedavisi cerrahi müdahaleler oldukça etkili tedavi yöntemlerindendir ve sıkça uygulanmaktadırlar. Cerrahi işlemlerde endometriozise bağlı yapışıklıkların açılması, endometriozis odaklarının çıkarılması ya da tahrip edilmesi, daha da şiddetli ve yaygın olgularda pelvik (kasık) bölgesindeki ağrı ileten sinirlerin kesilmesi ve hatta barsak duvarında endometriozis odakları ve nodülleri olan olgularda barsağın etkilenmiş kısmının çıkarılması (segmental rezeksiyon) gibi daha agresif cerrahiler hastanın ve hastalığın durumuna göre uygulanmaktadır.
Bilinmesi yararlı olan bir durum da gebelik sırasında ve menopozda endometriozis odaklarının gerileyeceğidir. Endometriozis hastalığı östrojen varlığında ortaya çıkan bir hastalık olduğundan menopozda da östrojen azalacağından genellikle odaklar gerilemekte ve hastalar rahatlamaktadır. Gebelikte plasenta tarafından salgılanan yüksek miktarda progesteron hormonu da endometriozis odaklarının gerilemesine katkı sağlamaktadır. Halk arasında adet sancısı çekenler için ‘’hamile kalınca rahatlarsın’’ tabiri endometriozis olguları için gerçekten doğru olup gebelikte endometriozis odakları gerilemekte ve odakların ilerleyişi durmaktadır.
Çikolata Kisti Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Çikolata kistleri ya da endometriozis tedavisi için ameliyat kararı verildi ise bu ameliyatlar açık (laparatomi) ya da kapalı (laparoskopi: karnın içine kamera ile girilerek) yapılabilir. Çikolata kistleri için yapılan ameliyatlarda amaç kistlerin tamamının çıkartılması (kist kapsülü ile birlikte tam çıkarılmaz ise tekrar edecektir), endometriozis odakları var ise odakların tahrip edilmesi, yapışıklıklar var ise yapışıklıkların açılması şeklinde özetlenebilir. Açık çikolata kisti ameliyatları önceleri çok uygulanan ameliyatlar idi. Bu ameliyatların dezavantajları açık cerrahi uygulanması, göreceli olarak daha büyük ameliyat kesisi uygulanması, kan kaybının daha fazla olması ve günlük hayata dönüşlerin göreceli olarak daha uzun zaman alması olarak sıralanabilir. Çikolata kistleri ya da endometriozis için kapalı ameliyatlar (laparoskopik çikolata kisti ameliyatları) günümüzde ilk tercih edilen ameliyatlar olmuştur. Çok istisnai durumlar haricinde bu hastalar için kapalı ameliyatlar rahatlıkla mümkün olmaktadır.
Daha önceden karın içerisinden cerrahi geçirmiş olup olmaları hastaların kapalı ameliyat olmalarını engelleyen bir sorun değildir. Laparoskopik ameliyatta kamera için genellikle göbekten 1 cm’lik bir kesi açılmakta ve bu kesiden kamera ile batına girilmektedir. İhtiyaca göre 2 yada 3 adet 0.5cm lik kesi açılarak ameliyat gerçekleştirilmektedir. Laparoskopik ameliyatların açık ameliyatlara üstünlükleri işlemin göreceli olarak daha az kan kaybı ile gerçekleşmesi, hastanede yatış süresinin ve günlük hayata dönüş süresinin kısa olmasıdır.
Çikolata Kisti Kanserleşir Mi?
Çikolata kistleri içerisinde kötü hücre bulundurmayan yani kanser olmayan kistler olarak bilinmektedir. Ancak son zamanlarda elde edilen bilgiler çikolata kistlerinin içinde bulunan endometrial hücrelerde kansere yatkınlık oluşturan bazı genetik değişikliklerin varlığına ve bu nedenle bu kistlerden kanser oluşturabileceğine işaret etmektedir. Nitekim çikolata kisti olan kişilerde endometrioid ve clear cell tipindeki yumurtalık kanserlerinin normal toplumdan daha fazla sıklıkta görüldüğü tespit edilmiştir. Dolayısıyla ameliyat yapılmayan çikolata kisti olgularının çok dikkatli yönetilmesi gerekmektedir.
