Sağlıklı bir bebeği dünyaya getirmek için gebelik oluşmadan önce bazı tedbirlerin alınması, sağlıklı bir gebelik sürecine ve bebeğe önemli katkılar sağlayabilmektedir. Anne karnındaki bebeklerde gelişebilecek Merkezi Sinir Sistemi anomalilerini önlemeye yardımcı olan en önemli yollardan biri, gebe kalmadan 2-3 ay öncesinden başlayarak ve gebeliğin erken dönemlerine kadar devam ederek her gün yeterince folik asit almaktır. Folik asidin yararları Merkezi Sinir Sistemi anomalilerinin önlenmesi noktasında oldukça fazladır.

Folik Asit Nedir?

Folik asit ya da folat, genellikle ıspanak ve brokoli gibi koyu yeşil renge sahip sebzelerde, bununla birlikte bezelye ve fasulye gibi baklagillerde ve zenginleştirilmiş tahıllarda bulunan B grubundan bir vitamindir.

Video-1: Gebelikte folik asit kullanımı.

Birçok hastalığın tedavi sürecinde olumlu etkiler yaratan folik asit kullanımı gebelikte de oldukça önemlidir. Bu besin bileşeninin yan etkileri ciddi sonuçlar doğurmaz. Folik asit miktarının fazlalığı, bağırsak yüzeyinde bakteri gelişimini artırabilir. Folik asit miktarındaki düşüş ise yorgunluk ve halsizlik gibi belirtilerle saptanır. Folik asidin dengeli bir düzeyde kullanımı hem annenin hem de bebeğin sağlığı için önem arz eder.

Gebelik Sürecinde Folik Asit Tüketimi Neden Önemlidir?

Gebelik sürecinde olması gereken seviyede folik asit tüketmek, gelişim gösteren bebeğin omurilik ve beyin merkezli oluşabilecek doğum kusurlarını (nöral tüp defektleri) önlemeye yardımcı olur. En sık görülen nöral tüp defektleri şunlardır:

• Spina Bifida (Açık Omurga): Omurilik ve omurga bel kemiği tam olarak kapanamadığında gözlenir.
• Anensefali: Kafatası, kafa derisi ve beyin olması gerektiği şekilde bir araya gelemediğinde ortaya çıkar. Beynin gelişememesi ile ilgili olarak meydana gelen beyin kusuru olarak tanımlanır.
• Ensefalosel: Kafatasındaki bir açıklıktan beyin dokusunun dışarıya doğru çıkıntı yapmasıyla meydana gelir.

Çoğunlukla bir kadın gebe kaldığının bilincinde bile değilken gebeliğin ilk 28 günü boyunca bu kusurlar gelişim gösterir. Bu sebeple, yalnızca gebe kalmak isteyen kadınların değil doğurganlık çağında olan bütün kadınların yeterli miktarda folik asit tüketmesi de folik asit takviyesi açısından oldukça önemlidir. Tam da bu nedenle dünyada pek çok ülke, günlük tüketilen ekmek, pasta vb. ürünlere folik asit katkısı yaptırmaktadır. İlgili doktorun kontrolünde gebe kalmayı planlayan kadınlar gebe kalmadan 2-3 ay öncesinden başlayarak ve gebeliğin üçüncü ayına (12 hafta) devam ederek folik asit takviyesi almalıdır. Fazladan gereksinim duyulan dönemlerde yine bir doktor takibinde folik asit hapı kullanılması gerekebilir.

Folik Asitin Faydaları Nelerdir?

Gebe olan ya da gebe kalma isteği olan kadınlar, gebe kalmadan önce ve en az 3 ay sonrasına kadar günde en az 0.4 mg folik asit tüketmelidir. Yapılan çalışmalar, bu miktarın gelişen bebeğin ciddi ölçüdeki nöral tüp defekti riskini yarı yarıya indirgediğini ortaya koymuştur. Folik asit kullanımından faydalanmak özellikle de geçmişte nöral tüp defektli doğum yapmış anneler için önem taşır ve önceden nöral tüp defektli (merkezi sinir sistemi anomalisi olan) bebek doğuran kadınların, bir sonraki gebeliklerini planlarken, herkes için önerilen 0.4 mg yerine yaklaşık 12 katı olan 5 mg folik asit kullanması önerilmektedir.

Gebelikte Folik Asit Kullanımı Nasıl Olmalıdır?

Gebe kalmadan iki üç ay öncesinden başlayarak ve gebe kalındıktan sonraki ilk üç ay boyunca folik asit katkısı önerilmektedir. Zira gebelikte anne karnındaki bebekte artmış hücre bölünme mekanizmaları için folik asit ihtiyacı da artmaktadır. Yakın gelecekte gebe kalmayı planlayan ebeveynler, günlük ortalama 0.4 mg folik asit kullanmalıdır. Doktor eşliğinde ihtiyaca göre uygun miktarları belirlemek hem annenin hem de bebeğin sağlığı için atılabilecek en iyi adımdır.

Epilepsi hastası olan ve epilepsi ilacı (antiepileptik) kullanan gebe adayları ve gebelerin günlük 5 mg folik asit tüketmeleri önerilir. Bu hastaların folik asidi yüksek dozda kullanması doğrultusunda antiepileptik ilaçların etkisinde azalma gözlenebilir. Epilepsi hastalarında folik asit kullanımının takibi düzenli olarak yapılmalıdır. Hücre büyümesi ve gelişiminde ve doku oluşumunda büyük paya sahip olan bu vitamin aynı zamanda kan değerlerinin sağlıklı ve normal seviyelerde seyretmesinde de önem taşır. Folik asit kullanımı, gebeliğin 12.haftası geride bırakılana kadar devam etmelidir.

Folik Asit İçeren Gıdalar Hangileridir?

En temel folik asit kaynağı olarak taze yeşil yapraklı sebzeler gösterilebilir. Uzun süre pişirilen sebzelerin besin değerlerinde azalma gözlendiği için bu sebzeleri pişirirken aşırıya kaçmamak gerekir. Bununla birlikte bazı organ etleri, fındık, ceviz ve kuru baklagiller ile de folik asit ihtiyacı karşılanabilir. Gebelik sürecinde folik asit kullanımı, tahıl ürünleri ile de desteklenebilir.

Görsel-1: Folik asit kaynağı besinler.

Bazı durumlar söz konusu olduğunda çeşitli gıdalar tüketilse de folik asit ihtiyacı karşılanamayabilir. Böyle durumlarda folik asit haplarından destek alınması mantıklı bir çözüm yoludur.