Normal bir gebelikte, döllenmiş yumurta (embriyo), fallop tüpü aracılığıyla rahme doğru hareket eder ve rahmin yani uterusun iç yüzeyine yapışarak gelişimini burada sürdürür. Dış gebelik veya diğer adıyla ektopik gebelik durumunda ise döllenmiş yumurta rahmin ana boşluğunun dışında herhangi bir yere yerleşmesi ve gelişimini burada sürdürmesi durumunda ortaya çıkar. Embriyonun rahim dışında bir yerde yaşama imkânı yoktur. Eğer rahim dışında büyüyen bu dokuya zamanında müdahale edilmez ise ölümcül bir boyut alabilen dış gebelik durumu anne için önemli riskler doğurabilmektedir.

Dış Gebelik Nedenleri

Tubal gebelik en yaygın dış gebelik türüdür. Embriyonun uterusa doğru ilerlerken fallop tüpünde yerleştiği durumdur.

Özellikle bel soğukluğu veya klamidya gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar başta olmak üzere diğer bir takım enfeksiyonlar fallop tüplerde iltihaplanmalara neden olur. İltihaplanma sonucu hasar gören ve şekli bozulan fallop tüpü dış gebelik riskini arttırmaktadır.

Tüm dış gebelik vakalarının neredeyse tamamı fallop tüpleri içerisine yerleşen embriyodan kaynaklanmaktadır. Bunun dışında nadiren rahim ağzı, yumurtalık veya karın içi gibi farklı bölgelere de yerleşebilmektedir.

Görsel-1: Dış Gebelik - Ektopik Gebelik.

Gebelik yaşının 35 ve üzerinde olması, daha önceden geçirilen bir dış gebelik ve birden fazla küretaj dış gebelik riskini arttırmaktadır.

Hormonal dengesizlikler dış gebeliğin ortaya çıkmasında rol oynayabilmektedir. Progesteron hormonu fallop tüpünün hareketini yavaşlatarak tüp aracılığı ile rahime ulaşmayı geciktirebilmekte ve tüplerde dış gebelik oluşumu için risk artışına neden olmaktadır.

Embriyonun anormal gelişimi de dış gebeliğin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.

Fallop tüplerini düzelmek için yapılan cerrahi girişimlerde dış gebelik riskini arttırmaktadır.

Doğum kontrol yöntemleri de dış gebeliğe yol açabilmektedir. Tüp ligasyonu veya halk arasında bilinen adıyla “bağlatma” olarak bilinen kalıcı doğum kontrol yöntemine rağmen gebe kalınması durumunda dış gebelik gelişim riski daha yüksektir.  Benzer şekilde rahim içi araç (RIA) uygulamasına rağmen gebe kalmakta riski yükseltmektedir.

Yukarıda sayılanlar dışındaki diğer nedenler;

• Çikolata kisti,
• Doğumsal veya sonradan gelişen üreme organı bozulmaları,
• Doğurganlığı arttırmaya yönelik tedaviler,

Dış Gebelik Belirtileri

Gebeliğin ilk aşamalarında gebe, dış gebeliğin herhangi bir belirtisini fark etmeyebilir. Bazı vakalarda gebeliğin ilk dönem belirtileri olan adet görmeme, mide bulantısı, kusma, meme hassasiyeti, koku duyarlılığı gibi belirtiler de görülmektedir. Ancak embriyo, uterus dışında bir yerde büyüdükçe dış gebelik durumu daha belirgin hale gelmeye başlayacaktır. Vajinal kanama ve pelvik ağrıları ile kendini göstermeye başlayan dış gebelik, şiddetli karın ağrısı, sürekli baş dönmesi veya bayılma, kan basıncının düşmesi, kusma, kilo kaybı ve omuz ağrısı gibi belirtilerle şiddetlenecektir. Fallop tüpünde büyümeye devam eden embriyo tüpün yırtılmasına neden olabilir. Kanamaya neden olan bu durum annenin hayatını tehdit eden bir hal almadan acil olarak tıbbi müdahale yapılmasını gerekli kılar.

Dış Gebelik İle Ortaya Çıkabilecek Riskler

Dış gebelik, fallop tüpüne yerleşmiş ve orada gelişen embriyo nedeniyle fallop tüpünün patlamasına neden olur ve tedavi edilmezse iç kanama nedeniyle ölümle sonuçlanabilecek riskler açığa çıkarır.

Aynı zamanda fallop tüplerinde büyüyen embriyo fallop tüplerine zarar vererek üreme yeteneğinin kaybolmasına da neden olabilir.

Dış Gebelikte Tanı ve Tedavi

Dış gebelik durumunun ortaya çıkmaması için öncesinde bir takım tedbirler alınmalıdır. İlişki de cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların önüne geçilmesi için partner sayısının sınırlanması ve cinsel korunma yöntemlerinin kullanılması uygun olacaktır.

Gebelik planlanırken dış gebelik nedenleri başlığında sayılanlardan biri veya daha fazlasına sahip olan bireylerin dış gebelik riskini minimuma indirmek için hekimleri ile yakın temasta olmaları gerekmektedir.

Dış gebelik tanısının konulabilmesi için ultrason ve kan testlerine ihtiyaç vardır.

Transvajinal ultrasonografik inceleme ile net bir şekilde rahim içerisine yerleşmiş gebelik kesesinin varlığı tespit edilebilir. Aynı zamanda Beta-HCG ve progesteron seviyelerini belirleyen kan testleri ile dış gebelik tanısının konulmasında faydalanılır.

Hekimin gerekli görmesi durumunda fallop tüplerindeki yırtılmadan dolayı kan sızıntısı olup olmadığını belirlemek için düzenli tam kan testleri ve görüntüleme yöntemlerinden yararlanmak gerekir.

Dış gebelik tanısı konulduktan sonra dış gebeliğin sonlandırılması gerekmektedir. Rahim dışındaki yerler embriyonun sağlıklı gelişmesi için uygun değildir.

Dış gebelik erken dönemde teşhis edilmiş ise ilaç ile tedavi yönteminden yararlanılabilir. Enjeksiyon şeklinde verilen ilaç embriyo büyümesini durdurarak düşük benzeri bir etki ile dış gebeliği sonlandıracaktır.

İlaç tedavisinden sonuç alınamamış veya dış gebelik geç teşhis edilmiş ise cerrahi operasyona başvurularak dış gebelik sonlandırılacaktır. Cerrahi operasyonda fallop tüpünün durumuna, kanama ve hasar durumlarına göre kapalı veya açık cerrahi müdahale gerçekleştirilecektir. Bazı durumlarda fallop tüpü kurtarılabilirken, hasar almış ve yırtılmış fallop tüpü ise çıkarılmaktadır.

Yapılan tedavilerin tam bir etki gösterdiğinin belirlenebilmesi için düzenli aralıklarla kan testleri uygulanmaya devam edecektir.

Dış gebeliğin erken dönemde tespit edilmesi ileri dönemde anne için ortaya çıkabilecek ölümcül riskleri ortadan kaldırırken aynı zamanda sonraki dönemlerde gerçekleşecek gebelik komplikasyonlarının en aza indirilmesi açısından önemlidir.

"Dış Gebelik (Ektopik Gebelik) Nedir?" başlıklı diğer çalışmaya buradan ulaşabilirsiniz.